کاتاراکت یا آب‌مروارید یکی از شایع‌ترین بیماری‌های چشمی
است که باعث کدر شدن عدسی چشم می‌شود و به مرور زمان دید فرد را کاهش می‌دهد. این بیماری معمولاً در افراد مسن دیده می‌شود، اما ممکن است در افراد جوان‌تر یا حتی نوزادان نیز رخ دهد. درمان اصلی کاتاراکت جراحی است و در بیشتر موارد نتایج بسیار موفقیت‌آمیز دارد.
کاتاراکت چیست؟
عدسی چشم در حالت طبیعی شفاف است و نور را به‌درستی به شبکیه منتقل می‌کند. در بیماری کاتاراکت، عدسی به تدریج کدر می‌شود و مانع از عبور نور شفاف می‌گردد. نتیجه این فرآیند تاری دید، حساسیت به نور و اختلال در بینایی است.
علائم کاتاراکت
علائم آب‌مروارید ممکن است به‌تدریج ظاهر شوند و شامل موارد زیر باشند:
- تاری دید یا کدر شدن بینایی
- دیدن هاله اطراف نورها، به‌ویژه در شب
- افزایش حساسیت به نور و تابش
- تغییر مکرر نمره عینک یا لنز
- دشواری در دید در شب
- کاهش دید رنگ‌ها یا تغییر در درک رنگ‌ها
- دوبینی در یک چشم
علل کاتاراکت
علت دقیق کاتاراکت در اغلب موارد به تخریب پروتئین‌های عدسی به‌مرور زمان نسبت داده می‌شود. مهم‌ترین عوامل خطر شامل:
- افزایش سن (شایع‌ترین علت)
- دیابت
- مصرف طولانی‌مدت کورتون‌ها
- قرار گرفتن طولانی‌مدت در برابر نور آفتاب بدون محافظت
- مصرف سیگار
- آسیب یا ضربه به چشم
- سابقه خانوادگی کاتاراکت
- برخی بیماری‌های مادرزادی (در نوزادان)
انواع کاتاراکت
کاتاراکت بسته به محل و نوع کدورت عدسی به چند دسته تقسیم می‌شود:
- هسته‌ای (Nuclear): در مرکز عدسی ایجاد می‌شود و معمولاً با افزایش سن بروز می‌کند.
- کورتیکال (Cortical): در اطراف لبه‌های عدسی شکل می‌گیرد و ممکن است به سمت مرکز گسترش یابد.
- زیرکپسولی خلفی (Posterior Subcapsular): در پشت عدسی ایجاد شده و معمولاً باعث دید بد در نور روشن می‌شود.
- مادرزادی: از بدو تولد یا در کودکی ظاهر می‌شود و ممکن است ارثی باشد یا به عفونت در دوران بارداری مرتبط باشد.
تشخیص کاتاراکت
تشخیص کاتاراکت توسط چشم‌پزشک و از طریق معاینه دقیق چشم انجام می‌شود که شامل:
- آزمون بینایی
- بررسی شبکیه با افتالموسکوپ
- آزمایش با لامپ شکاف (Slit lamp)
درمان کاتاراکت
در مراحل اولیه، ممکن است تغییر نمره عینک یا افزایش نور محیط کمک کند، اما تنها درمان قطعی، جراحی است. روش‌های جراحی شامل:
- فیکوامولسیفیکیشن (Phaco): رایج‌ترین روش که با استفاده از امواج اولتراسونیک، عدسی تخریب و خارج می‌شود و یک عدسی مصنوعی داخل چشم قرار می‌گیرد.
- جراحی خارج‌کپسولی: در موارد پیشرفته که فیکو امکان‌پذیر نیست، انجام می‌شود.
جراحی کاتاراکت معمولاً به‌صورت سرپایی و بدون نیاز به بستری انجام می‌شود و نتایج آن در بیش از ۹۵٪ موارد موفقیت‌آمیز است.
پیشگیری از کاتاراکت
اگرچه نمی‌توان از تمام موارد کاتاراکت پیشگیری کرد، اما رعایت موارد زیر احتمال بروز آن را کاهش می‌دهد:
- استفاده از عینک آفتابی با محافظ UV
- ترک سیگار
- کنترل بیماری‌هایی مانند دیابت
- تغذیه سالم با مصرف میوه‌ها و سبزیجات غنی از آنتی‌اکسیدان
- بررسی منظم بینایی به‌ویژه در سنین بالاتر
زندگی پس از جراحی کاتاراکت
بیشتر بیماران پس از جراحی بینایی بسیار بهتری را تجربه می‌کنند. مراقبت‌های پس از عمل شامل:
- استفاده منظم از قطره‌های چشمی تجویز شده
- پرهیز از مالیدن چشم یا فعالیت‌های سنگین در هفته‌های اول
- استفاده از محافظ چشم در خواب
نتیجه‌گیری
کاتاراکت بیماری‌ای رایج ولی قابل درمان است. تشخیص زودهنگام و مراجعه به پزشک متخصص می‌تواند بینایی فرد را به‌طور کامل بازگرداند. مراقبت‌های چشمی و معاینه‌های منظم نقش مهمی در حفظ سلامت بینایی ایفا می‌کنند.