فشار خون یکی از علائم حیاتی بدن است و به معنای فشاری است که خون هنگام پمپاژ شدن توسط قلب به دیواره رگ‌ها وارد می‌کند. حفظ فشار خون در محدوده طبیعی برای سلامت عمومی بدن، به‌ویژه سلامت قلب، مغز و کلیه‌ها بسیار حیاتی است. فشار خون بالا (هیپرتانسیون) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن در سراسر جهان است و در صورت عدم کنترل، می‌تواند عوارض جدی و حتی مرگ‌بار به همراه داشته باشد.
فشار خون طبیعی چقدر است؟
فشار خون با دو عدد نشان داده می‌شود:
- فشار سیستولیک: فشار در شریان‌ها هنگام ضربان قلب
- فشار دیاستولیک: فشار در شریان‌ها بین دو ضربان قلب
محدوده طبیعی فشار خون به‌طور معمول به صورت زیر تعریف می‌شود:
- کمتر از ۱۲۰ روی ۸۰ میلی‌متر جیوه = طبیعی
- بین ۱۲۹-۱۲۰ روی ۸۰-۸۴ = در محدوده بالا ولی طبیعی
- بیش از ۱۳۰/۸۵ = فشار خون بالا (مرحله ۱ یا ۲ بسته به شدت)
علائم فشار خون بالا
یکی از خطرناک‌ترین ویژگی‌های فشار خون بالا، بی‌علامت بودن آن در مراحل اولیه است. به همین دلیل به آن «قاتل خاموش» نیز گفته می‌شود. با این حال، در برخی موارد ممکن است علائم زیر بروز کند:
- سردرد، به‌ویژه در پشت سر
- سرگیجه یا احساس سبکی سر
- تپش قلب
- تاری دید
- خستگی یا اختلال خواب
- تنگی نفس یا درد قفسه سینه (در مراحل پیشرفته‌تر)
عوامل خطر فشار خون بالا
عوامل متعددی می‌توانند در افزایش خطر ابتلا به فشار خون بالا نقش داشته باشند، از جمله:
- سابقه خانوادگی فشار خون بالا
- افزایش سن
- چاقی یا اضافه‌وزن
- کم‌تحرکی
- رژیم غذایی پرنمک و پرچربی
- مصرف الکل و سیگار
- استرس مزمن
- دیابت یا بیماری‌های کلیوی
عوارض فشار خون بالا
اگر فشار خون بالا درمان نشود، می‌تواند به اندام‌های حیاتی آسیب وارد کند و منجر به مشکلات جدی شود:
- سکته مغزی
- حمله قلبی
- نارسایی قلبی
- نارسایی کلیه
- آسیب به شبکیه چشم و کاهش بینایی
- زوال عقل یا مشکلات شناختی
تشخیص فشار خون بالا
تشخیص فشار خون بالا با اندازه‌گیری منظم فشار خون توسط دستگاه فشارسنج انجام می‌شود. پزشک معمولاً برای تشخیص دقیق، چندین بار در زمان‌های مختلف فشار خون فرد را بررسی می‌کند. گاهی نیاز به هولتر فشار خون ۲۴ ساعته نیز وجود دارد.
روش‌های کنترل فشار خون
کنترل فشار خون ترکیبی از تغییر سبک زندگی و در صورت نیاز، مصرف دارو است. مهم‌ترین راهکارها عبارتند از:
- کاهش مصرف نمک: کمتر از ۵ گرم در روز
- افزایش فعالیت بدنی: حداقل ۳۰ دقیقه در روز، بیشتر روزهای هفته
- رژیم غذایی سالم: مصرف میوه، سبزیجات، غلات کامل و کاهش چربی‌های اشباع
- ترک سیگار و الکل
- کاهش وزن در صورت چاقی
- مدیریت استرس: استفاده از روش‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن یا تنفس عمیق
- مصرف داروهای ضد فشار خون: با تجویز پزشک (مانند دیورتیک‌ها، مهارکننده‌های ACE، مسدودکننده‌های بتا و غیره)
نقش پیشگیری و پایش منظم
پایش منظم فشار خون در منزل، مراجعه دوره‌ای به پزشک و بررسی سلامت عمومی بدن، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض فشار خون بالا دارد. حتی افرادی که فشار خون طبیعی دارند، باید سبک زندگی سالمی را در پیش بگیرند تا در آینده دچار این بیماری نشوند.
فشار خون پایین نیز مهم است
اگرچه فشار خون بالا رایج‌تر است، اما فشار خون پایین (هیپوتانسیون) نیز در برخی افراد می‌تواند مشکل‌ساز باشد و باعث سرگیجه، ضعف یا حتی غش شود. افت فشار خون ممکن است به دلایل مختلفی مانند کم‌آبی، مشکلات قلبی یا مصرف برخی داروها ایجاد شود.
نتیجه‌گیری
فشار خون بالا بیماری‌ای است که با وجود بی‌علامت بودن، می‌تواند عواقب خطرناکی داشته باشد. شناسایی به‌موقع، رعایت اصول تغذیه‌ای، اصلاح سبک زندگی و پیروی از درمان‌های پزشکی می‌تواند از بروز بسیاری از عوارض جلوگیری کند. فشار خون خود را جدی بگیرید؛ این گام ساده می‌تواند جان شما را نجات دهد.